میان چهره‌های تاثیرگذار سینمای روشنفکرانه ایران در سال‌های پیش از انقلاب، جلال مقدم زندگی غریب و کارنامه‌ای قابل توجه دارد. مقدم سی‌ام فروردین ۱۳۰۸ در نیشابور به دنیا آمد. معلم انشا و ادبیات بود، نقد فیلم نوشت، فیلمنامه نویسی را تجربه کرد، درگیر بازیگری شد و عاقبت فیلم هم ساخت.
.
منتقد فعال و پرکار سینما در دهه سی بود که فیلمنامه «جنوب شهر» را نوشت. فیلمی که فرخ غفاری کارگردانی کرد و از آثار شاخص سینمای پیش رو دهه سی به شمار می آید.
مقدم در بازه‌ای چهارده ساله هفت فیلمنامه نوشت که جز فیلمنامه قابل توجه دیگر فیلم فرخ غفاری، یعنی «شب قوزی»، بقیه را خود کارگردانی کرد. ابتدا فیلمنامه‌ای برای مستند «خانه خدا» نوشت که با همکاری ابوالقاسم رضایی آن را ساخت و بعد، فیلم‌های دوران اوج کارنامه کارگردانی خودش یعنی «سه دیوانه»، «پنجره» و «فرار از تله».
.
در کارنامه مقدم نگارش متن و کارگردانی یک کمدی سیاه هم به چشم می‌خورد. «صمد و فولاد زره دیو» که با فیلم‌های مشابه در مجموعه کمدی‌های صمد، تفاوت‌های اساسی در لحن و جنس طنز دارد. جالب آنکه نخستین فیلم داستانی که کارگردانی کرد، یعنی «سه دیوانه»، یک کمدی روشنفکرانه با گروه محبوب کمدی آن سال‌ها یعنی منصور سپهرنیا، گرشا رئوفی و محمد متوسلانی بود. خروجی مقدم از این تیم سه نفره هنری، چنان با کمدی مرسوم آنها تفاوت داشت که خیلی‌ها آن را نفهمیدند.
.
مقدم پس از آن پنجره را ساخت. فیلمی با اقتباس آزاد از رمان «تراژدی آمریکایی» نوشته تئودور درایزر، که پیش‌تر دستمایه فیلم آمریکایی «مکانی در آفتاب» هم شده بود. از ویژگی‌های سینمای جلال مقدم که در «پنجره» هم نمود دارد، می‌توان به یک نکته اشاره کرد. او معمولاً به سراغ مضمون‌هایی امتحان پس داده و حتی کلیشه‌های کهنه محتوایی در سینمای ایران می‌رفت.
.
اما همواره می‌کوشید قالب‌های نخ‌نمای روایتی سینمای ایران را بشکند و نتیجه‌ای متفاوت از این کلیشه‌ها و الگوهای روایی بگیرد. به همین دلیل به نظر می‌رسد اغلب فیلم های او کمی زود ساخته شده‌اند. به این معنا که هنگام اکران مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و چند سال بعد، ارزش‌های نهفته در فیلم کم‌کم نمایان می‌شد.
.
✍نگارش متن: مازیار فکری‌ارشاد
گفتار متن: میثم محمدی
تدوین: مرجان یگانه‌پرست
تهیه شده در استودیو «سینما اعتماد»